- Kripto Para Nedir? Kripto Paranın Türk Hukukundaki Yeri Nedir?
- Kripto Parayla Ödemelerin Yasaklanması Ne Anlama Geliyor?
KRİPTO PARA NEDİR?
Kripto para günümüzde kolay ulaşma imkânı bulunması sebebiyle yaygınlaşan ve “blockchain” teknolojisi ile tamamı ile dijital ortamda var olan malvarlığıdır. Kripto paraların hiçbir ulusal para birimine bağlı olmaması, devletler nezdinde bir karşılığı olmaması sebebiyle bu hususta henüz yasal bir güvence oluşturacak hukuki bir düzenleme tam anlamıyla bulunmamaktadır.
Kripto, “gizlilik taşıyan belge, saklı belge, gizli belge” anlamına gelmekle beraber bir para birimidir. Kripto paralar, dileyen herkesin kimliğini gizleyerek katılım sağlayabildiği yani kamuya açık olan ve şahısların finansal hareket sağlayabildiği sistemlerdir. Söz konusu paralarla ilgili sistemler merkezi olmayan ve herhangi bir kamu denetimine tabi olmayan kişiler ve kuruluşlar tarafından işletilen sistemlerdir. Bu durum, kripto paraların herhangi bir kamu denetimine imkan tanımamasına neden olmaktadır. Günümüzde gelişen teknoloji ile birlikte bu durum kripto paraların alım-satımı konusunda kolaylık sağlamakta, masrafsız bir etki yaratmakta ve kolay transfer akışının sağlanabilmesi sebebiyle tercih edilmeye başlanmış ve oldukça yaygınlaşmıştır.
Kripto paralar dijital cüzdanlarda barındırılan paralar olup ilk olarak ortaya çıkan ve en yaygın olarak kullanılanı Bitcoindir. Bitcoinin ardından birçok kripto para meydana çıkmış olup bunlara geneli itibari ile “altcoin” denilmektedir. Ethereum, Ripple, Miota, Dash, Litecoin, Zcash bahsedilen kripto paralara örnek olarak verilebilir.
KRİPTO PARANIN TÜRK HUKUKUNDAKİ YERİ NEDİR?
Hukukumuzda kripto paraya ilişkin herhangi bir yasaklama mevcut olmamakla beraber kripto paralar için uygulanacak hukuk çerçevesinin henüz belirlenmemiş olması, kripto paraların para ya da elektronik para olarak kabulüne ilişkin yasal bir düzenlenmenin mevcut olmaması yatırımlarını bu şekilde gerçekleştiren kişiler açısından hukuki güvence eksikliği yaratmaktadır.
Elektronik paralar 6493 sayılı Kanun’un madde 3/1-ç hükmünde “Elektronik para ihraç eden kuruluş tarafından kabul edilen fon karşılığı ihraç edilen, elektronik olarak saklanan, bu Kanunda tanımlanan ödeme işlemlerini gerçekleştirmek için kullanılan ve elektronik para ihraç eden kuruluş dışındaki gerçek ve tüzel kişiler tarafından da ödeme aracı olarak kabul edilen parasal değer” olarak tanımlanmıştır. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından 25 Kasım 2013 tarihinde yapılan 2013/32 sayılı basın açıklamasında kripto para birimi olan Bitcoin hakkında yapısı ve işleyişi sebebiyle elektronik para olarak kabul edilemeyeceği ve 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun kapsamı içerinde yer almayacağı belirtilmiştir. Söz konusu duyuruda kripto paralar konusunda kimlik belirlemesinin yapılamaması, kripto paralar nezdinde gerçekleşen piyasa oynamasının çok fazla olması, söz konusu paraların bulunduğu dijital cüzdanların çalınabilmesi ve kötü emeller bakımından kullanıma açık olması risklerinin varlığı belirtilmiş, gözetim ve denetiminin mümkün olmaması gerekçe olarak gösterilmiştir.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu Sayı : 2013 / 32 – 25 Kasım 2013 BASIN AÇIKLAMASI “Herhangi bir resmi ya da özel kuruluş tarafından ihraç edilmeyen ve karşılığı için güvence verilmeyen bir sanal para birimi olarak bilinen Bitcoin, mevcut yapısı ve işleyişi itibarıyla Kanun kapsamındaelektronik para olarak değerlendirilmemekte, bu nedenle de söz konusu Kanun çerçevesinde gözetimve denetimi mümkün görülmemektedir. Diğer taraftan, Bitcoin ve benzeri sanal paralar ile gerçekleştirilen işlemlerde tarafların kimliklerinin bilinmemesi, söz konusu sanal paraların yasadışı faaliyetlerde kullanılması için uygun bir ortam yaratmaktadır. Ayrıca Bitcoin, piyasa değerinin aşırı oynak olabilmesi, dijital cüzdanların çalınabilmesi, kaybolabilmesi veya sahiplerinin bilgileri dışında usulsüz olarak kullanılabilmesi gibi risklerin yanı sıra yapılan işlemlerin geri döndürülemez olmasından dolayı operasyonel hatalardan ya da kötü niyetli satıcıların suistimalinden kaynaklı risklere de açıktır. Herhangi bir mağduriyet yaşanmaması adına, yukarıda belirtilen hususların duyurulmasında ve bu çerçevede Bitcoin ve benzeri sanal paraların barındırdığı muhtemel risklerin kamuoyuna hatırlatılmasında fayda mülahaza edilmektedir.” |
Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği 01.12.2017 tarihli 32992422-299 E. -13447 sayılı yazısı ile sanal para birimlerinin hukuki bir düzenlemesinin bulunmadığını belirterek Serbest Piyasa Kanunu’nda yer alan türev araçlara dayanak teşkil etmediğini, Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği’ne müşterilere yönelik olarak spot ve türev işlemlerde kripto paralar ile işlemler yapılmamasını duyurmuştur.
Yine Hazine Müsteşarlığı 11.01.2018 tarihinde gerçekleştirmiş olduğu basın duyurusunda BDDK tarafından gerçekleştirilen duyuruya paralel olarak bilgilendirmede ve uyarıda bulunarak kripto paranın Türk hukukunda yasal bir dayanağı ve dolayısıyla güvencesinin olmadığını belirtmiştir.
Hazine Müsteşarlığı – 11.01.2018 T. BASIN AÇIKLAMASI “Kripto paraların ülkemizde yasal bir dayanağı bulunmamaktadır ve bu kapsamda gerçekleştirilen işlemler herhangi bir resmi otoritenin güvencesi altında değildir. Kripto paralar (en bilinen örneğiyle Bitcoin), piyasa değerinin aşırı oynak olabilmesi, dijital cüzdanların çalınabilmesi, kaybolabilmesi veya sahiplerinin bilgileri dışında usulsüz olarak kullanılabilmesi gibi olumsuz özelliklere sahiptir. Ayrıca kullanıcıların ve hizmet alınan firmaların operasyonel hatalarından ya da kötü niyetli kişilerin suiistimallerinden kaynaklanan zararların, işlemlerin geri döndürülemez nitelikte olması nedeniyle düzeltilmesi veya iptal edilmesi mümkün değildir. Kripto paraya dayalı bazı iş modelleri, büyük kârlar vadeden oluşumlar şeklinde yapılanarak kişilerin bilgi eksikliğini suistimal etmekte ve önemli maddi kayıplara neden olabilmektedir. Kripto para ihraç edecek girişimlerin başlangıç sermayesi elde etmeye dönük uygulamaları genellikle herhangi bir düzenleme ve gözetim kapsamında yapılmadığından dolandırıcılık için uygun bir zemin oluşturmaktadır. Kripto paranın dolaşımda olduğu piyasanın herhangi bir resmi otorite ya da garantör kurum tarafından denetlenme imkanı olmadığından, bazı kişilerce yatırım aracı olarak görülen kripto paranın aynı zamanda yasadışı faaliyetlerde de kullanılabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Tüm bu hususlar çerçevesinde, kripto paralar ile ilgili işlem yapan kişilerin herhangi bir zarara uğramamaları için dikkatli olmaları ve kripto paralar ile ilgili işlem yaptıklarında yukarıda bahsi geçen olası olumsuzluklarla karşılaşabileceklerinin farkında olmaları gerekmektedir.” |
KRİPTO PARAYLA ÖDEMELERİN YASAKLANMASI NE ANLAMA GELİYOR?
16 Nisan 2020 tarihinde 31456 sayılı Resmi Gazete’de yürürlük tarihi 30 Nisan 2021 olan Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’ndan (TCMB) “Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik” yayımlanmıştır. Söz konusu yönetmelik ile 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun’dan hareketle kripto paraların ödeme hizmeti olarak kullanılamayacağı, alım-satım, ve transfer hizmeti gerçekleşen sistemlerde fon aktarımlarına ilişkin aracılık yapılmasının engellenmesini içerir düzenlemeler yer almaktadır.
ÖDEMELERDE KRİPTO VARLIKLARIN KULLANILMAMASINA DAİR YÖNETMELİK – 16.04.2021 “Amaç ve kapsam MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı, ödemelerde kripto varlıkların kullanılmamasına, ödeme hizmetlerinin sunulmasında ve elektronik para ihracında kripto varlıkların doğrudan veya dolaylı olarak kullanılmamasına ve ödeme ve elektronik para kuruluşlarının kripto varlıklara ilişkin alım satım, saklama, transfer veya ihraç hizmeti sunan platformlara veya bu platformlardan yapılacak fon aktarımlarına aracılık etmemesine ilişkin usul ve esasların belirlenmesidir. Dayanak MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik, 14/1/1970 tarihli ve 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanununun 4 üncü maddesinin üçüncü fıkrasının (I) numaralı bendinin (f) alt bendi ile dördüncü fıkrası ve 20/6/2013 tarihli ve 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanunun 12 nci maddesinin üçüncü fıkrası ile 18 inci maddesinin altıncı fıkrasına dayanılarak hazırlanmıştır. Ödemelerde kripto varlıkların kullanılmaması MADDE 3 – (1) Bu Yönetmeliğin uygulanmasında kripto varlık, dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan, ancak itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmeyen gayri maddi varlıkları ifade eder. (2) Kripto varlıklar, ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılamaz. (3) Kripto varlıkların ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılmasına yönelik hizmet sunulamaz. Ödeme hizmetlerinin sunulmasında ve elektronik para ihracında kripto varlıkların kullanılmaması MADDE 4 – (1) Ödeme hizmeti sağlayıcıları, ödeme hizmetlerinin sunulmasında ve elektronik para ihracında kripto varlıkların doğrudan veya dolaylı olarak kullanılacağı bir şekilde iş modelleri geliştiremez, bu tür iş modellerine ilişkin herhangi bir hizmet sunamaz. (2) Ödeme ve elektronik para kuruluşları, kripto varlıklara ilişkin alım satım, saklama, transfer veya ihraç hizmeti sunan platformlara veya bu platformlardan yapılacak fon aktarımlarına aracılık edemez. Yürürlük MADDE 5 – (1) Bu Yönetmelik 30/4/2021 tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme MADDE 6 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Başkanı yürütür.” |
Ödeme hizmeti 6493 sayılı Kanun’un 12. maddesinde tanımlanmıştır. İlgili madde şu şekildedir:
Ödeme hizmeti “MADDE 12 – (1) Bu Kanun uyarınca ödeme hizmetleri; a) Ödeme hesabına para yatırılması ve ödeme hesabından para çekilmesine imkan veren hizmetler de dâhil olmak üzere ödeme hesabının işletilmesi için gerekli tüm işlemleri, b) Ödeme hizmeti kullanıcısının ödeme hizmeti sağlayıcısı nezdinde bulunan ödeme hesabındaki fonun aktarımını içeren, bir defaya mahsus olanlar da dâhil doğrudan borçlandırma işlemi, ödeme kartı ya da benzer bir araçla yapılan ödeme işlemi ile düzenli ödeme emri dâhil para transferini, c) Ödeme aracının ihraç veya kabulünü, ç) Para havalesini, d) Gönderen tarafından ödeme işleminin yapılmasına ilişkin onayın bir bilişim veya elektronik haberleşme cihazı aracılığıyla verildiği ve ödemenin ödeme hizmeti kullanıcısı ile mal veya hizmet sağlayan arasında sadece aracı olarak faaliyet gösteren bir bilişim veya elektronik haberleşme işletmecisine yapıldığı ödeme işlemini, e) Fatura ödemelerine aracılık edilmesine yönelik hizmetleri, f) (Ek:12/11/2019-7192/8 md.) Ödeme hizmeti kullanıcısının isteği üzerine başka bir ödeme hizmeti sağlayıcısında bulunan ödeme hesabıyla ilgili sunulan ödeme emri başlatma hizmetini, g) (Ek:12/11/2019-7192/8 md.) Ödeme hizmeti kullanıcısının onayının alınması koşuluyla, ödeme hizmeti kullanıcısının ödeme hizmeti sağlayıcıları nezdinde bulunan bir veya daha fazla ödeme hesabına ilişkin konsolide edilmiş bilgilerin çevrim içi platformlarda sunulması hizmetini, ğ) (Ek:12/11/2019-7192/8 md.) Ödemeler alanında toplam büyüklük veya etki alanı açısından Bankacabelirlenecek seviyeye ulaşan diğer işlem ve hizmetleri, ifade eder.” |
Fon ise 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun’un madde 3/1-e hükmünde “banknot, madeni para, kaydi para veya elektronik para” olarak tanımlanmıştır. Yönetmelikte netlik bulunmamakla beraber kripto paraların açıklanan bu kapsamda kullanılamayacağı anlaşılmaktadır.
Yönetmeliğin kapsamında ödeme hizmeti sağlayıcıları, ödeme kuruluşları ve elektronik para kuruluşları yer almaktadır. İlgili yönetmeliğe göre; ödeme ve elektronik para kuruluşlarının kripto paralara ilişkin alım-satım, transfer hizmeti sunan platformlara veyahut bu platformlarda gerçekleştirilecek fon aktarımlarına aracılık edemeyeceği belirtilmiştir. Bu düzenleme ile kripto paralar yasaklanmamış, yalnızca 30 Nisan 2021 tarihinden itibaren “ödeme hizmeti” kapsamında belirli platformlardan diğer platformlara yapılacak aktarımlara aracılık edilmesi yasaklanmıştır.
KRİPTO PARA MİRAS BIRAKILABİLİR Mİ?
Kripto paranın bir yatırım aracı olarak kullanılması ve yasal bir dayanağının bulunmaması, söz konusu paranın miras olarak mirasçılara intikal edilip edilmeyeceği sorununu meydana getirmektedir. Konuyla ilgili olarak Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından Bitcoin ile alım-satım ve transfer yapan bir şirketin kripto para sisteminde kaydının ve Bitcoininin bulunduğu, bitcoinin ölüm tarihi itibariyle TL cinsinden tutarının 20.540,30 TL olduğu ve söz konusu tutarın mirasçılara ödenmesi konusunda veraset ve intikal vergisi yönünden değerlendirmesi yapılarak 29.09.2020 tarihinde yayınlanan yazı ile kripto para sisteminde bulunan tutarın mirasçılara ödenebileceği belirtilmiştir.
GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI Sayı : 60938891-120.01.02.09[GVK: 3-1]-E.33826 23.09.2020 T. “Konu: Mirasçılara Bitcoin Varlığı Karşılığında Ödenecek Tutarın Veraset ve İntikal Vergisi Yönünden Değerlendirilmesi Hk. … Yukarıda yapılan açıklamalar çerçevesinde, muris …’ya ait …A.Ş. hesabında bulunan Bitcoin varlığının toplam değerinin mirasçılar tarafından veraset ve intikal vergisi beyannamesi ile beyan edilmesi ve tahakkuk edecek verginin ödenmesi halinde ilişik kesme belgesinin verilmesi gerekmekte olup, mirasçılarca beyanname verilmemesi durumunda ise daha sonra ödenecek vergiye mahsuben … A.Ş. tarafından (yüzde beş) %5 oranında tevkifat yapıldıktan sonra kalan miktarın mirasçılara ödenmesi mümkün bulunmaktadır. Ayrıca, tevkif edilen paranın en geç bir hafta içinde en yakın vergi dairesine yatırılması ve durumun tarha yetkili vergi dairesine bildirilmesi gerektiği tabiidir.” |
KRİPTO PARA HACZEDİLEBİLİR Mİ?
2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’nun madde 82 hükmünde haczi caiz olmayan mallar ve haklar, madde 83 hükmünde ise kısmen haczi caiz olan şeyler düzenlenmiştir. Günümüzde bankalar nezdinde bulunan malvarlıkları cebr-i icra yoluyla haczedilebilmektedir. İlgili bankaya İİK madde 89/1 haciz ihbarnamesi gönderilerek borçlu şahsın banka nezdinde herhangi bir alacağının bulunup bulunmadığının ve bulunuyor ise ilgili icra takip dosyası haciz şerhinin eklenerek icra müdürlüğüne bildirilmesi istenebilmektedir ve talep edildiğinde bu meblağın icra dairesi veznesine aktarımının sağlanması mümkündür.
Kanaatimizce kripto paraların her ne kadar kanuni olarak bir tanımı, dayanağı ve güvencesi bulunmamakta ise de söz konusu paraya haciz şerhi eklenebilmelidir. Bu durum ilgili kripto para sistemine İİK madde 89/1 haciz ihbarnamesi gönderilerek kripto para sisteminde yer alan malvarlığına haciz şerhinin eklenmesi ile mümkün olabilecektir. Söz konusu meblağın TL cinsi olarak bulundurulması halinde direkt olarak bulunan meblağın, kripto cinsinden bulunması halinde ise TL cinsine çevrilerek aktarımının sağlanması gerekeceği kanaatindeyiz.
Kripto para sistemlerinde alım-satım ve transfer işlemleri ile kişilerin gelir sağlayarak geçimini sağlaması halinde ise İcra ve İflas Kanunu’ndan hareketle kişinin makul seviyede geçimini sağlamasına imkân verecek meblağın haczinin mümkün olmaması, makul seviyede geçiminin sağlanması için gereken meblağ dışındaki bulunan paraya haciz şerhi eklenebilmesi gerektiği görüşündeyiz.
KRİPTO PARA SERMAYE OLARAK KULLANILABİLİR Mİ?
Sermaye üç gruba ayrılmakta olup nakdi sermaye, ayni sermaye ve emek ve fikir sermayesi olarak gruplandırılmaktadır. Türk Ticaret Kanunu’nun madde 127/1 hükmünde kanunda aksine hüküm olmadıkça sermaye olarak konulabilecekler düzenlenmiştir. Bunlar:
- Para, alacak, kıymetli evrak ve sermaye şirketlerine ait paylar,
- Fikri mülkiyet hakları,
- Taşınırlar ve her çeşit taşınmaz,
- Taşınır ve taşınmazların faydalanma ve kullanma hakları,
- Kişisel emek,
- Ticari itibar,
- Ticari işletmeler,
- Haklı olarak kullanılan devredilebilir elektronik ortamlar, alanlar, adlar ve işaretler gibi değerler,
- Maden ruhsatnameleri ve bunun gibi ekonomik değeri olan diğer haklar,
- Devrolunabilen ve nakden değerlendirilebilen her türlü değer olarak belirtilmiştir.
Malvarlığı değeri olarak kabul edilen ve yatırım amacı ile kullanılan kripto paraların sermaye olarak ticari şirketlerde ayni sermaye olarak kullanılabilmesinin mümkün olacağı kanaatinde bulunmaktayız. TTK ya da diğer kanunlarda bu duruma engel teşkil edebilecek bir düzenleme bulunmaması bu durumu desteklemektedir. Bu durumda sermaye olarak kullanılan kripto paralara ayni sermayeye ilişkin kanun hükümleri uygulanması yerinde olacaktır.